ફેઈલ ….
બહુ ભયંકર શબ્દ છે . માનવજાતના અસ્તિત્વ માટે .. એક દિશાહીન દોટ ના એક વળાંકે મળી જતું આ બોર્ડ તમારા પગને નહિ પણ મગજને બ્રેક મારે છે એ પણ પેલી ઇમરજન્સી બ્રેક .. બેલેન્સ જોખમાય છે : શરીર અને મનનું બેઉ નું ..આંખ આગળ અંધારું આવી જાય છે અને આગળ કશું સૂઝે જ નહિ .ત્યારે તમે શું કરો ??? થોડું કે વધારે રડી લઈએ / સિસ્ટમ ને પેટ ભરીને ગાળ આપીએ / શાંત એક ખૂણા માં બેસી રહીને થોડા સમય પછી સ્વસ્થ થવાનો પ્રયત્ન કરવાનો / કોઈનો ખભો શોધવાનો કે પછી એ સ્થળ અને વાતાવરણ થી કોઈ ગમતા સ્થળે થોડા સમય જતા રહેવાનું .. અથવા તો જીવનનો અંત લાવી દેવાનો પ્રયત્ન કરવાનો અને કદાચ સફળ થઇ જવાનું .. તમે જીવનને સમજ્યા છો ??? તમે જયારે જીવનથી વિમુખ થઇ જાવ છો ત્યારે તમે આ વાત ને બિનજરૂરી મહત્વ આપી દો છો કે તમે નિષ્ફળ થયા ..અરે તમે નિષ્ફળ ત્યારે જ થાવ છો જયારે તમે પોતાની જાતને નિષ્ફળ માનો છો …કોઈ સફળતા કે નિષ્ફળતા પહેલી કે છેલ્લી નથી હોતી … તમારી ખુમારી એને પહેલી કે છેલ્લી બનાવી શકે છે …
તમે ક્યારેય કશું પણ ક્રિએટિવ વિચારો છો ??? તમને શાળામાં એવો પીરીઅડ હતો ??? તમે કોઈ હોબી ક્લાસમાં જઈને ક્રિએટિવ વિચારી શકો એવી ટ્રેનિંગ લીધી છે ?? જાણું છું આનો જવાબ ના જ હોઈ શકે પણ હા હોવાની શક્યતા નકારી ના શકાય …
કાલે ફેસબુક પર શ્રી હંસલ ભલેચ ( કદાચ આ જ નામ છે ) દ્વારા લિખિત એક શેર કરાયેલી વાર્તા વાંચી . બે મિત્રો પડોસ માં ઘર લે છે અને કમ્પાઉન્ડ વોલ ની જગ્યા પાર વૃક્ષો વાવે છે બે લાઈન કરીને . એમાં થોડી ઠંડક પણ રહે અને સરહદ પણ સચવાઈ જાય .. એક મિત્ર નેટ પર સર્ચ કરીને શ્રેષ્ઠ ખાતર પાણી દવા વગેરે નાખે છે . બીજા પાસે બહુ સમય નથી હોતો અને પરિસ્થિતિ પણ થોડી નબળી . એ જયારે સમય મળે ત્યારે થોડી દેખભાળ કરી લે છે . જરૂરી હોય એ બધું કરી નાખે . પહેલા મિત્રના વૃક્ષો ઝડપભેર વિકસી ગયા . પાંદડા પણ લીલાછમ અને ઊંચાઈ પણ સરસ વધી . બીજા મિત્ર ના વૃક્ષ થોડા નીચા અને પાંદડા પણ પેલાના પ્રમાણ માં થોડા ઓછા લીલા …થોડા નબળા વિકસિત થયેલા ” લાગે ” .
એક દિવસ વાવાઝોડું આવ્યું . પહેલા મિત્રના બધા વૃક્ષો પડી ગયા અને બીજાના ઉભા રહ્યા અને સ્થિર જ રહ્યા …
આ બેઉ મિત્રો એક ખુબ જાણકાર માળી પાસે ગયા અને કારણ પૂછ્યું . તો માળીએ કહ્યું : પહેલા મિત્રે વૃક્ષ નો ઝડપી વિકાસ થવાનો રસ્તો કર્યો એને કારણે એ વૃક્ષો જમીન ની બહાર તો ખુબ વિકાસ કરી ગયા પણ એમના મૂળિયાં જમીન સાથે મજબૂત રીતે બંધાવા માં નિષ્ફળ રહ્યા એટલે એ પડી ગયા . બીજા મિત્રે એ વૃક્ષ ને જરૂર પૂરતું ખાતર જ પાણી આપ્યું એટલે એમનો ઉપરી વિકાસ ભલે અધૂરો લાગતો હોય પણ એ જમીન માં ઊંડે સુધી મૂળ લઈને જરૂરી પોષણ મેળવી શક્ય અને એટલે જ એ વાવાઝોડા માં ઉભા રહી શક્યા ….
આ નાનકડી વાર્તા માં આપણા આધુનિક જીવનની સામાજિક ,માનસિક સમસ્યાઓ નું સહજ નિદાન છે .. મશીનો ખરાબ નથી પણ માનવ સંપર્ક ને તોડીને મશીન પાર સંપૂર્ણ રીતે નિર્ભર થવું જરૂર ખરાબ છે . આજકાલ ના માં બાપ પોતાના સંતાન કહે એ જ સાચું સમજે અને સ્વતંત્ર વિકાસ થાય એ આશાએ એમની બધી વાત માની લે છે . સંતાન જો ભણવાની માર્કશીટ માં રેન્ક્ડ હોય અને 90+ હોય તો એ બોલે એ જ બ્રહ્મસત્ય જેવો ઘાટ થઇ જાય છે . પણ અનુભવની યુનિવર્સીટી નું ગણતર જો યોગ્ય રીતે માર્ગદર્શન આપી શકે તો ઘણા બધા પુલ બંધાઈ જાય અને નિષ્ફળતા ની ખાઈ માં અકસ્માતે કે મોતની છલાંગ ભરતા યૌવનને બચાવી લેવાય …
છેલ્લે એક સત્ય ઘટના તમને વિચારવા માટે મૂકી દઉં છું …
સંજની એક ખુબ તેજસ્વી વિદ્યાર્થી છે .. એને ડોક્ટર થવું હતું પણ પિતાની આર્થિક પરિસ્થિતિ એ ખર્ચ ને પહોંચી ના શકે એવી હોવાથી એ બીકોમ કરી સી એ કરવાનું શરુ કરે છે . સીધો બીજા વર્ષમાં પ્રવેશ મળી જાય છે . એ બીજા વર્ષમાંબીજા જ પ્રયત્ને લગભગ બધા વિષયો માં પાસ થાય છે . માતા અને પિતા પોતાની દીકરીની તેજસ્વીતા પર મુસ્તાક છે . રૂમમાં એસી લાગી જાય છે . કાર માં પિતા પોતે લેવા મુકવા જાય …બહેનપણીઓ સાથે એ એમકોમ જોઈન કરે છે જે ચાર સેમેસ્ટરમાં પૂરું થાય છે … સી એ અને એમ કોમ સાથે સાથે। ..બે નાવ પર સવારી .. એક મોટી કંપની માં ઓળખાણને જોરે આર્ટિકલશીપ કરે છે જ્યાં એને કંપની ને ખર્ચે વિમાનમાં દિલ્હી જવા મળે છે ..બેન હવા માં ઉડવા લાગે છે .. બીજા સેમેસ્ટરની ફાઇનલ પરીક્ષા વખતે ફરી કંપની એને દિલ્હી મોકલે છે ત્યારે એક સારી તક ના રૂપેરી મોહમાં બેન પરીક્ષા છોડીને દિલ્હી જાય છે . હવે જયારે સી એ ફાયનલ ની પરીક્ષા આવે છે . ત્યારે માં બાપ એને એના મનનું ધાર્યું કરવા દે છે . માર્ચ અને એપ્રિલ મહિનામાં બીજું સેમેસ્ટર , ચોથું સેમેસ્ટર અને સી એ ફાયનલ પરીક્ષાનું સમયપત્રક છે ..
સી એ માં એ પાસ માર્ક્સ તો લાવે છે પણ નિયમ મુજબ એગ્રેગેટ નથી થતા એટલે નવેસર થી બધા પેપર્સ ફરી આપવા પડશે એ રીતે ફેઈલ થાય છે …
આમાં સમસ્યા ફેલ થવાની નથી પણ એના સંજોગો જાતે કરીને ઉભા કરવાની છે . માંબાપ બધી રીતે પોતાની દીકરીના નિર્ણય ને સપોર્ટ કરે છે . સવારે છ થી રાત્રે બાર વાગ્યા સુધી ફક્ત અભ્યાસ અને અભ્યાસ પાછળ સામાજિક સંબંધો માં પણ કડવાશ ઉભી કરે છે . આ નિર્ણય નો વિરોધી સુર ને દુશ્મન સમજી બેસે છે . એક છોકરી એકલી કોઈના પણ સપોર્ટ વગર એકલી ઝઝૂમ્યા કરે છે ..
એક પ્રીમિયમ સંસ્થાની પરીક્ષાઓ અને એક સ્ટેટસ વાળો અભ્યાસ કરતા કરતા એક વધારે ડિગ્રીની ઘેલછા કેટલી યોગ્ય ??? અને આ બધા પછી જયારે એકલા નિષ્ફળતા ઝીરવવાની આવી ત્યારે ત્રણ વર્ષ માં બગડેલા સાચા સંબંધો માં કોઈ પાસે નહિ .. માં બાપ અને સંતાન ત્રણેવ નિરાશ !!!
શું ભણતર આ બધા માટે છે ?? તમે વિચારો અને સમજો ..સૌથી અગત્યનું તો સ્વસ્થ શારીરિક અને માનસિક જીવન જ છે અને એના મૂલ્ય ને સમજવાની તૈયારી હોય તો !!!
તમે શું માનો છો ??? પ્રયત્ન કરીને પાસ તો થવાશે પણ ભૂલ ક્યાં થયેલી અને કોણ કોણ જવાબદાર ??? ખાસ તો આપણી મૂડીવાદી માનસિકતા જેનો ક્યાંય પણ ઉલ્લેખ નથી કર્યો …
પૂજ્ય પપ્પા
પૂજ્ય પપ્પા ,
તમે અને મમ્મી નાના હતા અમે ત્યારે ઘરની ગંભીર વાતોની, મુશ્કેલીઓ ની એકલા જ ચર્ચા કરતા અને અમે પૂછીએ ત્યારે કહેતા નાના છો એટલે સમજ ના પડે હોં …!! અમે ફરી રમવા માંડતા . ખુશીઓ ની વાતો અમારી સાથે વહેંચતા અને દુઃખો ની ક્યારેય નહિ … અમને ફક્ત ખુશ જોવા માંગતા એટલે કદાચ તમે અમને કશું ખોટું કરીએ તો ધમકાવતા ,ખીજાતા અને ક્યારેક તો ભાઈને માર પણ પડતો … પણ આજે એના થકી મળેલા સદગુણની મહેંક અમારા જીવનમાં પ્રસરે છે ….
પપ્પા તમે હવે ઉંમરમાં મોટા થયા અને સ્વભાવે બાળક જેવા , તમે અમારી બાળહઠ પુરી કરતા અને અમે હવે તમારો હાથ પકડીને ચાલીએ છીએ . તમારું બાળપણ પણ માણીયે છીએ …
કદાચ ક્યારેક કશું છુપાવીએ છીએ પેલી વાત ની જેમ જ કે તમે દુઃખી ના થાવ ..
મન થાય છે ફરી એક વાર બાળક બનીને તમારી સાથે જઈએ ..
તમારી દીકરી ..
હું અને રેડીઓ
ક્યારેક કોઈ દિવસ એવો ઉગે કે એ આપણી કલ્પના થી પણ ખુબ દૂર દૂર સુધી હોય ..ક્યારેય કલ્પીએ ઘટના થઇ જાય અને એનો સુખદ આઘાત ની કળ પણ વહેલી ના વળી શકે . એવું જ કંઈક થયું મારા જીવનમાં 7 જૂન 2017 ના બપોરે એક વાગ્યે …
આમ પણ ઘણી વાર મારા શોખ તરીકે મેં રેડીઓ નો ઉલ્લેખ તો કરેલો જ છે . મારો બાળપણનો સખા કહી શકો ..જયારે રેડીઓ લઈએ તો પોસ્ટ ઓફિસ માં લાયસન્સ ફી ભરવી પડતી તે જમાના થી રેડીઓ નો બહુ શોખ ..એ જમાના નું મનોરંજન નું એક માત્ર સાધન હતું . એમાં અમદાવાદ વડોદરા ની ફ્રીક્વન્સી અને રાજકોટ ને ભુજ ની ફ્રીક્વન્સી સાંભળવા મળતી . એ સિવાય દિલ્હી ની ઉર્દુ સર્વિસ . વિવિધ ભારતી પણ ખાસું મોડું શરુ થયું . અમીન સયાની પ્રસ્તુત બિનાકા ગીતમાલા સાંભળવા તો મમ્મીને રીતસર કાલાવાલા કરવા પડતા અને ડિસેમ્બર ના છેલ્લા બુધવારે કયું ગીત ટોપ નું થયું એ જાણવાની અમાપ ઉત્સુકતા . રેડીઓ પર ક્રિકેટની કોમેન્ટરી નો શોખ પણ ખરો .સુશીલ દોશી ની કોમેન્ટરી સાંભળતા સાંભળતા ક્રિકેટ માં સમજ પડતી ગયી ..
પપ્પા એક પોકેટ રેડીઓ દિલ્હી થી લઇ આવ્યા .પછી તો મારા ઓશિકાની બાજુમાં કે રીડિંગ ટેબલની પુસ્તક ની બાજુમાં હંમેશા ધીમે અવાજે વાગતા ગીતો એ મને ક્યારેય એકલી પડવા નથી દીધી …
એમાં પણ નવમાં ધોરણમાં વડોદરા રેડીઓ સ્ટેશન ના ડાયરેક્ટર અમારી શાળાના સંગીત ના કાર્યક્રમમાં હાજરી આપવા આવેલા ત્યારે એમણે અમારી શાળાના ગૃપ ને એક ગીત બાળકોના રવિવારના કાર્યક્રમમાં રજુ કરવાનું આમંત્રણ આપ્યું અને પહેલવહેલી વાર એ ગૃપ સાથે રેડીઓ સ્ટેશન અંદરથી જોવા મળ્યું . સંચાલિકા બહેને જયારે બાળકોના નામ લાઈવ પૂછ્યા ત્યારે મારુ નામ હું બોલી . મારી બોલવાની ઢબ થી પ્રભાવિત થયેલા મંજુબેને મને દર રવિવારે પ્રોગ્રામમાં ભાગ લેતા બાળકો સાથે સહસંચાલક તરીકે આમંત્રણ આપ્યું અને એક યાત્રા શરુ થઇ .એમની પ્રેરણા અને પ્રોત્સાહન થી મેં સ્વર પરીક્ષા પણ આપી અને બાળકલાકાર તરીકે રેડીઓ નાટકો માં વડોદરા કેન્દ્ર પરથી લગભગ છ વર્ષ સુધી ભાગ લીધો .તેની ફી ના રૂપ માં મળેલો રુ। 25 નો ચેક એ મારી પહેલવહેલી કમાણી હતી અને ત્યારે હું ધોરણ 10 માં અભ્યાસ કરતી હતી .. પણ અભ્યાસ સાથે એ પ્રવૃત્તિ છૂટી ગયી પણ રેડીઓ ના છૂટ્યો .
રાત્રે 12.30 વાગ્યે એક નાના પોકેટ રેડીઓ ને પકડીને સાત જણ અમે ભારત ને પહેલો ક્રિકેટ વર્લ્ડ કપ જીતતો સાંભળેલો ત્યારે આંખો હર્ષના આંસુ થી ઉભરાઈ ગયી હતી .લગ્ન પછી પણ પહેલી ખરીદી એક ટ્રાન્ઝિસ્ટર ની જ કરેલી જે આજે પણ બગડેલી હાલત માં મારી પાસે છે . પેન રેડીઓ થી માંડીને હેડફોન પર વાગતા રેડીઓ સુધી બધું જ મોજુદ મારા કલેક્શન માં પણ કાળક્રમે બગડી પણ જાય .
2007 માં અમારા શહેર માં પણ એફ એમ નો યુગ શરુ થયો .તેમાં રેડીઓ જોકી દ્વારા પુછાતા સવાલ જવાબ માં નિયમિત ભાગ લેતી .પણ ઇનામ માટે નહિ બસ એમ જ .. મને એમાં મજા પડતી એટલે ..એમના દ્વારા પુછાયેલા પ્રશ્નો માં ક્યારેક ભૂતકાળના ભુલાઈ ગયેલા પાના ફરી ખુલતા અને સાચું કહું તો વર્તમાનની ભાગદોડ માં એ સમય અને ઘટના નું મૂલ્ય અને આનંદ પણ સમજાતો .રેડીઓ જોકી પણ મને ઓળખતા . એ ઓળખાણ મિત્રતા માં પરિવર્તિત થઇ . કદાચ એ યુવાનો અને મારી વચ્ચે ઉંમર નો ફર્ક એમાં ક્યારેય આડો નહોતો આવતો .
એવાજ એક એફ એમ રેડ એફ એમ ના સવારનો શો કરતા આર જે આશિષજી સાથે મારે લગભગ દસેક વર્ષ થી પરિચય અને મિત્રતા પણ એક આર જે અને લિસનર તરીકે . મારો જૂનો રેડીઓ બરાબર ફ્રીક્વન્સી પકડી નહોતો શકતો અને મોબાઈલ પર ઘર કામ કરતા રેડીઓ સાંભળવો ફાવે નહિ એટલે મેં વાત વાતમાં શ્રી આશિષજી ને એ વાત કહી .
જેમ કે મેં ઉપર કહ્યું 7 જૂન નો દિવસ . એ દિવસે હું રસોઈ કરીને મારા પતિના જમવા આવવાની રાહ જોતી હતી . એ દિવસે મારી દીકરી પણ ડબ્બો ભૂલી ગયેલી એટલે જમવા આવી અને અચાનક રેડ એફ એમ માંથી શ્રી આશીષજી એમના પ્રોડ્યુસર સુશ્રી કૃતિ શાસ્ત્રી સાથે મારા ઘેર આવ્યા .હું એમને ઘણી વાર મારે ઘેર આવવાનું કહેતી પણ અચાનક જ મારી સામે આવીને ઉભા થઇ ગયા . હું તો લગભગ અબોલ થઇ ગયી શું કરું અને શું ના કરું .. એટલો બધો એમના આવવાનો હરખ હતો કે પાણી નું પણ પૂછતાં ભૂલી ગઈ . મને અમારી અગાસી માં હિંચકા સુધી શ્રી આશીષજી જ મને દોરી ગયા અને પછી એક ગિફ્ટ પેક આપ્યું અને ખોલવાનું કહ્યું .
સાચું કહું તો એક ગૃહિણી ને ક્યારેય ઘરના લોકો પણ તારે શું જોઈએ કે કઈ વસ્તુ તને ખુબ ખુશ કરી શકે એ જાણવાની ક્યારેય દરકાર રાખતા નથી હોતા .ફક્ત બર્થડે ને દિવસે ભાવ પુછાય ખરો . ત્યારે અચાનક એક દિવસ કોઈ ગિફ્ટ આપે ત્યારે ખુશી આંસુ બનીને વહેવા માંડે છે . એ પેકેટ ખોલતા જોયું તો એક સરસ મજાનો રેડીઓ હતો જે શ્રી આશીષજી મને ગિફ્ટ આપવા લાવેલા રેડ એફ એમ તરફ થી …આ ખુશી માંથી નોર્મલ થતા મને ત્રણ દિવસ લાગ્યા .
માત્ર અવાજની ઓળખાણ અને બિલકુલ નિઃસ્વાર્થ વાતચીત નો દસ વર્ષનો દૌર આજે મારા ઘરમાં એક નાનકડા રેડીઓ તરીકે આવીને ગુંજી રહ્યો છે ..માણસ ના સંબંધો આવા પ્રેમાળ હોઈ શકે એનો પુરાવો …
ઘણા સંબંધો માણસ જીવનમાં એવા કમાય જે લોહી ના સંબંધો થી વધારે ગાઢ પુરવાર થાય છે .
આ સમગ્ર ઘટના નો એક વિડિઓ પણ એમણે બનાવેલો છે . જે આપ rj ashish 935 ના ફેસબુકના પેજ પર જોઈ શકો છો .
આપણું શિક્ષણ : (4)
ચાલો બાળક હવે બે વર્ષનું થઇ ગયું ..જાતે ચાલે છે . હાજત વિષે જણાવે છે અને ઘણું ખરું બોલી પણ લે છે ..અરે હા બાજુ માં પ્રિ સ્કુલ પ્લે સેન્ટર ચાલે છે ..ચાલતા જવાય એવું છે ..સવારે નવ થી બાર … એમાં મૂકી દઈએ .. સવાર નું કામ પણ જલ્દી પરવારી જવાય અને બપોરે જમીને થાકેલું બાળક સુઈ જાય એટલે મમ્મી ને હાશ થાય …અને હા હવે તો હરીફાઈનો જમાનો એ પણ ગળાકાપ હરીફાઈ એટલે બાળક ત્યાં લખતા વાંચતા પણ શીખવા માંડે તો સારી સ્કૂલમાં એડમિશન નો પ્રોબ્લેમ ના થાય … ચાલો હવે સ્કૂલની ઈન્કવાયરી શરુ થઇ ગયી …અરે બાળક હજી માંડ સ્થિર ડગલાં માંડતું અને આસપાસની દુનિયાને ઓળખતું અને એનો આનંદ લેતું થયું ત્યાં એને કેદ ની ટેવ તો પાડવી જ પડે !!! યુ નો મારે ત્યાં પણ આઈન્સ્ટાઈન જ જન્મ લઈને આવ્યા છે અને નહિ હોય તો હું એને બનાવીને જંપીશ અને મારા પૈસા પાણીની જેમ વહાવીશ ..એને સારા માં સારી સ્કૂલમાં જાતે વેચાઈ ને પણ શિક્ષણ આપીશ ….
દાદા સાથે પતંગિયું પકડીને ખુશ થતા બાળકને આપણે આપણા માનસ માં તો હાર્વર્ડ નો ગ્રેજ્યુએટ બનાવવા સુધીનો પ્લાન કરી નાખીએ છીએ …
મારું માનવું છે કે પહેલા પાંચ વર્ષ તો બાળક ને ઘરમાં જ શિક્ષણ મળવું જોઈએ અને અક્ષરજ્ઞાન પણ એમાં સામેલ છે …નજીકના સંબંધોથી કેળવાઈ ચૂકેલું બાળક એને સહેલાઇ થી ગ્રહણ કરી શકે અને એમાં જો કોઈ મુશ્કેલી આવે તો માં બાપ સમજી શકે ..સારી રીતભાત થી માંડીને સામાજિક ફરજો સુધીનું શીખવી શકાય …યાદ રાખીએ કે બાળકનું જીવન તો એના પહેલા પાંચ વર્ષમાં જ ઘડાઈ જાય છે અને એમાં એ જે શીખી લે એના પર જ એની આખી જીવન શૈલી નો પાયો નંખાઈ જાય છે …હા …આખા જીવનની જ વાત કરું છું … અને બે વર્ષની ઉંમરે બહાર જતું રહેતું બાળક શું શીખી રહ્યું છે એને જાણવા માટે આપણે બીજાઓ પાર આધાર રાખીએ છીએ અને આપણા ગણતરીના પેરામીટર ને ચકાસી ને એનો વિકાસ બરાબર છે એમ નક્કી પણ કરી નાખીએ છીએ …પ્રિ સ્કૂલ તો ઠીક પણ વધુ પડતા ઉત્સાહી માતા પિતા તો નર્સરી સ્કૂલથી બાળકનું ટ્યુશન પણ રાખી દે છે ….( યુ નો કે આમ બપોરની કિટ્ટી પાર્ટી નો ટાઈમ પણ સચવાઈ જાય અને વટ પણ પડે કે યુ નો આપણે કેટલા ” જાગૃત ” “પેરેન્ટ્સ “છીએ ) ..બાળકને મોબાઈલ તો આપણે ઘોડિયા માંથી આપતા થઇ ગયા છે ..વૉટ્સએપ પર આવતા સોરી ફોર્વર્ડતા વિડિઓ તો જોઈએ જ છીએ …રડતું બાળક છાનું રહી જાય છે એટલે એને પકડાવી દો . પણ એ રડે છે કેમ ?? એ જાણવાનું નાનપણથી બંધ થઇ જાય છે …શું કરીએ મોમ પણ ચેટ કરતી હોય એટલે !!!!……… કનેક્ટ રહેવાની લાહ્ય માં આપણે સાવ નાના બાળકને પણ ખુદ થી પણ ડિસ્કનેક્ટ કરી રહ્યા છીએ એ પણ જાતે કરીને। ..અને પછી થોડા વર્ષ પછી જનરેશન ગેપ પાર લેક્ચર આપીશું અને ડિસ્કસ કરીશું કેમ !!!???
એક નાનકડા રૂમમાં ઘણા બધા ચિત્રો ને રોજ બોલાવતી એક મેડમ તો પોતાનું પર્સ રૂપિયા થી ભરી દે છે ..સાથે રહેતી બાઈ બાળક ના મળમૂત્ર જો કરે તો સાફ કરી દે પણ જોડે ધમકાવતી હોય એ કોણ જાણે ???!!! બાળક બહારની દુનિયાથી ડરતું થઇ જાય આવા એક બે વ્યક્તિ પણ એના બાળપણમાં આવી જાય તો …. રીતસરનો વેપાર મંડાઈ ચુક્યો છે પૈસા કમાવવા માટે નો અને માં બાપ પણ પૈસા ખર્ચે છે પોતાનું ઊંચું સ્ટેટસ બતાવવા માટે પણ એમાં રૂંધાઇ જાય છે એક બાળપણ એનો ખ્યાલ ક્યારે આવે છે એ તો આપ બધા જાણો છો જ ….
આજના જમાના માં પણ જે સારું છે એને કોઈ જ જાહેરાત ની જરૂર નથી પડતી . એ તો માઉથ પબ્લિસિટી થી જ પ્રખ્યાત બની જાય છે ..ચાહે સારું મુવી હોય કે સારી સંસ્થા …
એક વાત એડમિશન વખતે જરૂર વિચારો ..કે આ વર્ષે શાળાનો એક વિદ્યાર્થી બોર્ડ માં 99.99 % લાવ્યો છે એમાં બીજું શું શું છે ?? વિદ્યાર્થી ની પોતાની પ્રતિભા + એના ટ્યુશન ક્લાસ ની સંખ્યા + એની ગ્રહણ કે ગોખણ શક્તિ (!!!!) આ બંધ કમરા ની વાત છે ભાઈ !! અને શાળા ની શિક્ષકો ની મહેનત …
એક વિદ્યાર્થીના પરિણામ પણ એડમિશન સિક્યોર કરાવતા માં બાપ એ ધ્યાન રાખે કે એમનું બાળક તો હજી આવતા ઓછામાં ઓછા દસ વર્ષ પછી આ જગ્યાએ પહોંચશે તો આજના પરિણામ ને કેટલું ગ્રાહ્ય ગણવું ??? દસ વર્ષમાં તો ઘણું બદલાઈ ચૂક્યું હશે ….આપણા બાળક ની ક્ષમતા સૌથી પહેલા જોવાય કેમ કે બિનજરૂરી બોજ એના બાળમાનસ ને કચડી નાખે છે ..એને એની પોતાની ગતિએ ખીલવા દો …
આજનું એક પરિમાણ એ પણ છે કે જેટલી ફી વધારે એટલી સ્કૂલ સારી કહેવાય ..પછી એવી બધી સગવડો માટે દર વર્ષે પૈસા જુદા જુદા કારણોસર ઉઘરાવાય કે કે વાલી ચૂં કે ચા ના કરી શકે … એ શાળાના શિક્ષકોની ડિગ્રી કરતા એ લોકો કેટલી સરળતા થી વર્ગના મહત્તમ બાળકો ને શીખવી શકે એ તો કોઈ જોતું જ નથી … બાળકો ના લંચ મેનુ પર ધ્યાન આપનાર એના જ્ઞાનની ગ્રાહ્યતા પર ક્યારેય ધ્યાન નથી આપતા …શિક્ષા પણ શિક્ષણ માટે જરૂરી છે એ પરિમાણ તો શાળાના સંચાલકો ને પરાણે બાદ કરવું પડે અથવા એનો ખોટો ઉપયોગ પણ થાય ….
એવો દિવસ ક્યારે આવશે જયારે બોર્ડ કે યુનિવર્સીટી માં ટોપ કરનાર વિદ્યાર્થી એવું કહેશે કે હું શિક્ષક બનવા માંગુ છું …અને પ્રાથમિક શિક્ષક તરીકે પોતાની કારકિર્દી ઘડીશ !!!!
રાહ જોઈએ। ..પણ આમાં લાખોના પેકેજ નથી હોતા એટલે શક્યતા નહીંવત છે ..
હા। .જો તમે રિટાયર્ડ છો કે કૈક જાણો છો અને આ બાળપણમાં કશું તમારી તરફથી અર્પણ કરવા માંગો છો તો આપણે સરકાર એક તક આપી રહી છે એને ઝડપી લેજો …એક અમૂલ્ય અવસર બનશે અને બાળકના જીવનના ઘડતર માં એક અગત્યનો ફાળો પણ મળશે …
વિદ્યાજંલી યોજના જેની માહિતી માટેની લિંક આ પ્રમાણે છે ..
vidyanjali.gov.in
સંવેદનાની સેલ્ફી
ચલ બેટા સેલ્ફી લે લે રે ….!!!!
એક લોકજીભે ચડેલું ગીત … સ્માર્ટફોન માં કેમેરાના ફીચરને એટલું બધું એડવાન્સ કરી દેવાયું કે કેમેરા માં ફોટો લેવો એ તો ડાબા હાથનો ખેલ થઇ ગયો ..પછી એમાં એક નવું ફીચર ઉમેરાયું તે ફ્રન્ટ કેમેરા ..શરૂઆત માં એના મેગા પિક્ષલ ઓછા રહેતા પણ હવે તો સેલ્ફી માટે ના લેટેસ્ટ મોબાઈલ જુવો ..અને લેવાયેલી સેલ્ફી થી ઉભરાતા ફેસબુક અને વ્હોટ્સ અપ જુઓ ..એના મૂડ અને મિજાજ જુઓ ..વ્યક્તિ નું એક કેરેક્ટર ઉભરી આવે છે …
કોઈને મળવું એ તો પહેલા મગજની હાર્ડડિસ્ક માં કંડારાઈ જતું હવે તો સેલ્ફી બનીને કેમેરા ના એસ ડી કાર્ડમાં પુરાઈ જાય છે અને પછી સ્પેસ ઘટી જાય ત્યારે અનાયાસે ડીલીટ પણ થઇ જાય અથવા કરી દેવું પડે ..ત્યારે ફેસબુક તો સ્ટોરેજ તરીકે સાચવવાનું કામ વફાદારી થી કરે છે ..
હવે લોકો લગ્ન માં તૈયાર થાય છે તો સામાજિક ફરજ રૂપે જાય છે ?? જમણવાર માટે જાય છે ??પણ એથી ય વધારે તો સેલ્ફી લેવા જાય છે એવું નથી લાગતું ???…હાજરી ના પુરાવા તરીકે ચાલે છે …અને લગ્નમાં તેનું ડેકોરેશન કે વરકન્યા ને બદલે ખૂણે ખાંચરે ઉભા રહીને પડાવાતી સેલ્ફી ની બોલબાલા છે ભાઈ …
પણ આ સેલ્ફી નો અર્થ જાણો છો ????
જગતને સમજવું હોય તો પહેલા જાત ને સમજો … ઓળખો …ત્યારે વ્યક્તિના બહારના સ્વરૂપનો પરિચય સેલ્ફી આપે છે …તેના વ્યક્તિત્વને તેની સેલ્ફી પરથી સમજવાની કોશિશ થાય છે …પણ સેલ્ફી થી ક્યારેય સંતોષ કેમ નથી થતો ???? કારણ કે આપણને આપણા જ પોઝ માં અધૂરપ લાગે છે ..અહીં આપણે બહારના છીએ પણ ભીતર છલકતું નથી ..મેકઅપનો ગ્લો તો છે પણ વ્યક્તિત્વની આભા દેખાતી નથી ..સેલ્ફીની ઘેલછા માં આપણે આપણી આજુબાજુની સુંદરતા કે ભયજનક સંજોગ ને જોવાનું પણ વિસરતા જઈએ છે અને એ પણ આપણી જાણ બહાર …
સેલ્ફી મારા હિસાબે સ્વકેન્દ્રી થવાનો એક જરિયો બની ગયું છે અને એ ઘેલછા હવે ધીરે ધીરે વિકરાળ રૂપ લઇ રહી છે …મી ફર્સ્ટ ..મી ફર્સ્ટ ..અને સેલ્ફ ડીફાઈન્ડ મી બેસ્ટ … મી બેસ્ટ …
શોધ શાંતિ ની શોધ મનની શાંતિ ની શોધ હવે ધીરે ધીરે દૂર જતી જાય છે કારણકે આપણે સ્વ માં રચ્યા પચ્યા રહીએ છીએ …જુના જમાના ના ફોટા ના આલબમો ફોટા માં જોતા જોતા અનાયાસે હોઠોમાંથી સરી પડતી આજુ બાજુ માં ઉભેલી વ્યક્તિઓ સાથે ના સંબંધની ખટમીઠી વાતો આજના બાળકોને પરીકથા જેવી વાર્તાઓ લાગે છે … ફેસબુક પર આખી દુનિયા જોઈ શકે પણ મોબાઈલ માં સ્ક્રીન લોક હોય એટલે માં બાપ ચેક ના કરી શકે એટલે સેલ્ફી એટીટ્યુડ …. અતિરેક બધાનો હંમેશા બૂરો જ હોય છે … એક કળા કરીને નાચતા મોર સાથે પડાવાયેલી સેલ્ફીમાં પણ મોર કરતા પોતે સુંદર છે એ માન્યતા હોય !!!??? અરે એકલા મોરનું સૌંદર્ય જુવો અને ભરી લો ને !!!
જયારે આપણે સ્ટ્રેસ અનુભવીએ છીએ ત્યારે મેડિટેશન કરવાની સલાહ અપાય છે અને હવે તો બધા કરે પણ છે ..એમાં શું છે ?? દુનિયા તરફ થી આંખો બંધ કરો અને પોતાની તરફ અંદર જુવો …પ્રામાણિકતા થી જોવાની કોશિશ કરો તો આપણી ભૂલો અને કેવી રીતે સુધારવી એના વિકલ્પો ત્યાંજ બેઠા હોય છે સાવ નવરા ધૂપ જેવા … અને એમાંથી કોઈની મદદ લો તો તમે મેડિટેશન બાદ મન હળવું થયું હોય એમ મહેસુસ કરશો …એટલે સેલ્ફ માં જે ખરેખર લેવા જેવું છે એ લો એ સેલ્ફી ફોટા માં નહિ પણ તમારા ચહેરા પર એક આભા માં તબદીલ થઇ જશે …આપણી અંદર એક મિત્ર સાથે આપણી મુલાકાત થશે ..આપણને એકલું નહિ લાગે એટલે આપણામાં હિમ્મત આવી જશે ..અને હિમ્મત થી આપણે એક પછી એક આપણી સમસ્યાઓ જાતે સોલ્વ કરી શકવા માટે ધીરે ધીરે સમર્થ બનીશું ..કેમ ??? કારણકે અહીં આપણને ખબર હોય છે કે આ વસ્તુ આપણે કરી શકીશું અને આ નહિ કરી શકીએ ..એટલે જે કરી શકીએ છીએ એમાંથી કોઈ વિકલ્પ પાર વિચાર કરીશું …એટલે આપણને એ સરળ પણ લાગશે ….
ધારા અને રવિના છેલ્લા આઠ મહિના થી એક બીજાની સામે પણ જોતા નથી , બોલતા નથી અને એકબીજાના નંબર પણ ફોનમાંથી ડીલીટ કરી નાખ્યા છે . એક વાર ધારા રાત્રે અગાશીમાં એકલી એકલી હિંચકે બેઠી છે ..અનાયાસે એને રવિના સાથે વિતાવેલો સમય યાદ આવતો જાય છે …એને ખ્યાલ આવે છે કે પોતે રવિના ને પોતાની વાત કરવાનો એક પણ મોકો ના આપ્યો અને સમજવાની કોશિશ પણ ના કરી …કદાચ એને એક વાર સાંભળી લીધી હોત તો ???!!! પણ હવે શું ??? સંબંધો તો વણસી ગયા છે …એને ફોન કરવાની ઈચ્છા થઇ ..પણ ના , એને બીજો વિચાર આવ્યો કે ચાલ હું જાતે જઈને એક વાર એને મળી લઉં ..બહુ બહુ તો એ નહિ બોલે અને મારે પાછા આવવું પડશે પણ મને એ ડંખ નહિ રહે કે મેં મારો વાંક હોવા છતાંય કેમ કોઈ પ્રયત્ન ના કર્યો …રવિવારની સવારે એ રવિના ના ઘેર ગઈ … એની મમ્મી એ દરવાજો ખોલીને હંસતા મોઢે આવકાર આપ્યો .. ઊંઘતી રવિના ને જગાડીને કહ્યું : બહાર જા ..કોણ આવ્યું છે ??? આંખો ચોળતી એ બહાર આવી ..અને દોડીને એ ધારાને ભેટી પડી …હા થોડો મીઠો મીઠો ઝગડો પણ મમ્મીના હાથના બટાકા પૌંવા ખાતા ભરપેટ કરી લીધો ..પણ …… એક અંદર લેવાયેલી સેલ્ફી એ એક સંબંધને ફરી તરોતાઝા કરી દીધો …..
મશીન ક્યારેય માણસ ને રિપ્લેસ નહિ કરી શકે કારણકે માણસ પાસે સંવેદના છે …
એ સંવેદના ની સેલ્ફી એના ચહેરા ને પારદર્શક બનાવશે અને જરૂરી અને બિનજરૂરી નું માર્ગદર્શન પણ ……
આપણું શિક્ષણ : 3
પહેલા તો બારી ખોલી અને એમાંથી આંખ બહાર સ્થિર થઇ …સળીયો પકડીને ઉભા રહેતા બાળકને બહાર ની દુનિયા માં રસ પડ્યો અને બહાર જવાનો ચસ્કો પણ પડ્યો …એં એં કરીને બહાર જતા સૌ સાથે બહાર જવું હોય ..કેમ કે એને માટે પણ જગત એક સરસ જગ્યા છે .. એક માખી વંદો કે સાપ વચ્ચે ફર્ક સમજતું નથી અને એને પકડવા જાય છે ..એની અંદર જિજ્ઞાસા નો અફાટ મહાસાગર હિલોળા લે છે … આપણે બધી વસ્તુઓ ને નામ થી ઓળખીએ છીએ અને ધીરે ધીરે એ નામ થી તેને બતાવીયે છે એટલે એની તેજ યાદશક્તિ ના આધારે જયારે બીજી વાર એ નામ બોલાય ત્યારે તે વસ્તુ તરફ તે જુએ છે .. પાંખો ,ટ્યુબલાઈટ ,ઝાડ , ગાય ,કૂતરો વગેરે વગેરે ..આપણને આ વસ્તુ બહુ સહજ લાગે છે પણ જીવનનું પહેલું શિક્ષણ જ આ છે કે આપણે મનુષ્ય કેટલી બધી વસ્તુઓ સાથે સહઅસ્તિત્વ ધરાવીએ છીએ !! એ બધા પણ આપણા જીવનનો ભાગ છે ..પૂંછડે થી માખી ઉડાડતી ગાય હોય કે ઊંઘી ગયેલું કૂતરું બાળક માટે તો બધી કુતુહલ ની વસ્તુ ..જ્યાં સુધી બોલતા નથી આવડતું ત્યાં સુધી તીક્ષ્ણ નજર થી અવલોકન કરે છે …આપણી ભાષાની નકલ કરીને બોલતા શીખે છે …ધ્યાન રાખો કે સારું બૂરું ,અર્થ અનર્થ ના પરિચય થી દૂર બાળક હજી નકલ જ કરે છે ..અને હવે એની દુનિયા થોડી વિશાળ બને છે …કુટુંબના સભ્યો ઉપરાંત પાસ પડોસ ના લોકો ને પણ તે નીરખે છે અને શીખે છે …લોકોની આદતો ની નકલ કરે છે ..અહીં જ એનું ખરું શિક્ષણ શરુ થાય છે અને હવે માતા સિવાય ઘરના બીજા સભ્યો પણ તેમાં સામેલ થાય છે …આને અત્તી કરો , ચાલો કાકાને જે જે કરો આ બે વસ્તુ બહુ ભિન્ન છે પણ બેઉ વસ્તુ રીતસર શીખવાડાય છે ..અહીં તાત્વિક ભેદ સમજાવવાનો અને ખરા અર્થમાં સંસ્કાર સિંચન નો તબક્કો આવી જાય છે . તમારી વર્તણુક અને સંસ્કારો બીજી પેઢી તરફ વહે છે અને પ્રવાહ પકડે છે ..તમારા આચાર અને વિચારની ભિન્નતા હોય તો ગમે તેટલું નાનું બાળક હોય તે કદાચ દલીલ નહિ કરે પણ સમજી જાય છે ..આવું કેમ કરાય છે એનો તર્ક નથી સમજી શકતું પણ એ બસ એવું કરે છે ..ખોટું કરતા બાળક ને ટોકવું એ ફક્ત માં નો નહિ કુટુંબના દરેક સભ્યનો ધર્મ છે .પણ ખોટું પોતે પણ ના કરવું એના માટે તર્ક ના શોધતા અને બાળક પૂછે તો નિખાલસ જવાબ આપી શકો તો બાળક આજીવન તમારી આમન્યા જાળવશે …બાકી તો પોતાના બુટ માં દીકરા નો બુટ આવે એટલે સાથે બેસીને સિગરેટ ડ્રિન્ક પીવા પડે છે ….
આજે સ્ત્રી સમ્માન ની વાતો બહુ થાય છે પણ આ તબક્કે જ બાળકને નાનપણ થી એ સંસ્કાર આપી શકો કે કોઈ પણ સ્ત્રી માટે તે માનની નજરે જુએ …બહુ મોટા પ્રવચનો નહિ પણ એક પતિ પોતાની પત્નીની સાથે સમ્માનિત વર્તણુક કરશે તો બાળક આપોઆપ શીખી જશે ..પોતાની બહેન દીકરી માં ને સારી
રીતે ટ્રીટ કરશે તો બાળકને એક્સ્ટ્રા ક્લાસ આપી સમજાવવું નહિ પડે …. બાળકને નાનપણ થી બુરા થી દૂર ના રાખો પણ બુરી વસ્તુ કેમ બુરી છે એનો સચોટ તર્ક સમજાવો એ જરૂરી છે ..મોટી મહેલાતો માં રહેતા બાળકને ક્યારેક ઝૂંપડપટ્ટી ની જિંદગી પણ બતાવો અને સમજાવો …
સૌથી વધારે તો ઈશ્વર માટે શ્રદ્ધાનું આરોપણ કરો …..કેમ કે માનો કે ના માનો પણ ઈશ્વર અંધશ્રદ્ધા નહિ પણ સાચી શ્રદ્ધાનો પાયો ત્યારે જ નાખી શકાય .. ઘણા ઘરમાં સવારે બહાર જતી વખતે માતા પિતાને પગે લાગે છે પણ દિવસના અન્ય ભાગમાં તેમને હડધૂત પણ કરાય ….તો પગે લાગવાનો કોઈ અર્થ સરે નહિ ..ભલે તમે પગે ના લાગો પણ એમની કાળજી લો ,એમની લાગણીની આમન્યા જાળવી જાણો તો સાચું ઉદાહરણ બને બાળક માટે ..આ ફર્ક સમજાવો એમને તમારા શબ્દો થી નહિ તમારા વર્તન થી …
દુનિયા એક વિશાળ પાઠશાળા છે અને તેમાં તમારી વિચારધારા ને અનુરૂપ નહિ પણ દુનિયા સાથે સારું નરસું સમજાવી ને અનુકૂલન સાધનાર વ્યક્તિ માટે કોઈએ ચિંતા નથી કરવી પડતી …
પાઠશાળા માં પગ મુક્ત પહેલા તો બાળક ના ચરિત્રનું નિર્માણ મહદઅંશે થઇ જાય છે .. એ પાયા માટે સભાન રહેનાર શિક્ષણ માટે સહજ માર્ગ તૈયાર કરી શકે છે …
આપણું શિક્ષણ : 2
એક સરસ મજાનો લેખ વાંચવા મળ્યો અને તેને તમારી સાથે વહેંચ્યો પણ ખરો …
આપણી શૃંખલા આપણું શિક્ષણ ની બીજી કડી આજે જોડીએ ….
ગયા વખતે સમાપન માં માં એટલે બાળકની પહેલી શિક્ષક એમ કહેલું .. આજકાલ ચૈત્રી નવરાત્રી એટલે માં ની ઉપાસના ના દિવસ અને માહાત્મ્ય છે એટલે એ માં સાથે આપણી જન્મદાતા માં હોય છે પણ એ સિવાય પણ કોઈ એક સ્ત્રી એવી હોય જે દેવી ના હોય માં પણ ના હોય તો પણ એ માં જેવા સંસ્કાર આપણા પર સીંચતી જાય … એ સ્ત્રી કોઈ સંબંધી કે શિક્ષિકા પણ હોય કે પછી પત્ની જયારે સંતાન ને જન્મ આપી માં બને ત્યારે તમે એક પત્ની અને એમાં છુપાયેલી માં વચ્ચે નો ભેદ જાણો અને સમજી શકો કે માં એ જીવન ની ધુરા પત્ની ને સોંપી હોય ત્યારે માં ના અમુક કાર્યો પત્ની આગળ ચલાવશે। . ભોજનેષુ માતા …
માતાના દૂધ પછી ખોરાક ધીરે ધીરે આપવો શરુ થાય ત્યારે બાળકનું મેનુ તપાસજો ..લગભગ કોઈ ડાયેટિશિયન ના કોર્સ વગર સૌથી વધારે પૌષ્ટિક આહાર બાળકને માં આપે છે અને એના સ્વાસ્થ્ય નો પાયો એના પાર મુકાય છે …બાટલીનું દૂધ પણ એમાં આવી જાય ..
બાળકને સ્વાદની પરખ પણ હોય છે એટલે એ પોતાની પસંદ ના પસંદ પણ વ્યક્ત કરે છે … આપણે એટલા બધા સતર્ક રહીએ કે ડોક્ટરે દર બે કલાકે ફીડિંગ કરવાનું કહ્યું હોય તો ઘડિયાળના કાંટે કરીએ ..પણ બાળક પોતાને જો ભૂખ હશે તો જ ખાશે અને કોઈ દુઃખ હશે તો નહિ ખાય અથવા ભૂખ ના લાગી હોય તો પણ પરાણે નહિ જ ખાય ..ત્યારે સીધા ડોક્ટર અને પરિચિતાઓં સાથે વાત ચાલુ ..બાળકનું શરીર એના માં બાપના ડી એન એ પર આધારિત હોય એટલે એમની આદતો કેટલીક સહજ હોય તો એમાં બીજાને પૂછીને કેવી રીતે સમાધાન શોધાય કે જ્યાં દરેક મનુષ્ય નું શરીર અને ડી એન એ એક જેવું નથી હોતું …એટલે પાયો ખોટો મુકાય છે ..
તાવ આવે ત્યારે બાળક શાંતિ થી સુઈ રહે અને ઉતરે એટલે રમવા માંડે …તાવની ફિલોસોફી પણ સરળ છે પણ નાનપણ થી ટેસ્ટિંગ ના ચક્કર માં કેવા પડી જઈએ છીએ .. ક્યારેક તો એવું લાગે કે વધારે ભણેલા વધારે ખરડાય ..કેમ કે ભણેલી વ્યક્તિઓ ગણેલી હોય એ જરૂરી પણ નથી ને !!!??
બાળક ભાંખોડિયા ભરતા અને પછી ચાલતા શીખે છે ..કેટલીય વાર પડી જાય અને જાતે ઉભું પણ થાય છે ..અને એક વાત તો બધાને ખબર હશે કે બાળક પડી જાય ત્યારે એનું કોઈ પ્રિયજન નજીક હોય તો એ રડે પણ પાસે કોઈ જ ના હોય તો ચુપચાપ ઉભું થઈને રમવા પણ માંડે …
છેલ્લા ફકરા માં જીવનની ફિલોસોફી છે સુખ માટે ની જે નાનપણ થી મળેલી છે જે મોટા થતાં આપણે ખોઈ નાખી છે …
* તાવ આવ્યો :તકલીફ હોય તો શાંતિ રાખવી ,થોડો વિશ્રામ કરી લેવો સમય સાથે બધું બરાબર થશે ..
* ટેસ્ટિંગ : નાનકડી તકલીફો ના મોટા ઈલાજ શોધીએ છીએ અને જાતે નક્કી કરી નથી શકતા ..દરેક વસ્તુ માં એટલું બધું સ્પેશિયલાઈઝેશન વધી ગયું છે કે કાલે કદાચ ડાબી આંખ અને જમણી આંખના ડોક્ટર પણ જુદા હશે . એટલા બધા પરાધીન કે નાડી થી પરખાતો રોગ હવે લેબોરેટરીની કસનળી માં ફરતો રહે છે …
* રેડી રેકનર પર પરાવલંબન : દરેક વસ્તુ માં તૈયાર અનુસૂચિ ની આદત અને હવે તો હાથવગો સ્માર્ટ ફોન ..એનો વપરાશ ક્યાં કરવો અને કેટલો કરવો એની દિશાવિહીનતા …આટલા બાળકનું આટલું વજન અને આટલા લક્ષણો ના હોય તો બાળક તકલીફ માં છે એનું રટણ …
* કોઈ પણ કામ માં નિષ્ફળતા મળે તો પડી જવાય પણ પછી ઉભા થઈને સફળતા ના મળે ત્યાં સુધી પ્રયત્ન ચાલુ રાખવો પડે કંટાળ્યા વગર …જો કોઈ સાચો પ્રિયજન નજીક હોય તો રડીને પીડા કહી શકાય અને માર્ગદર્શન મેળવી શકાય ..કોઈ ના હોય તોય ગભરાયા વગર આગળ વધવું પડે …
આ બધું થતું હોય ત્યારે માં નામની શિક્ષક સાથે હોય અને બાળકને સમજાવતી હોય … એટલે જ માં એટલી પહેલી શિક્ષક જેનું શીખવેલ કદાચ પુસ્તક એની પણ જીવનની પરીક્ષા માં વધારે કામ આવે …..
એક સ્વસ્થ શરીર અને સ્વસ્થ મનની પ્રણેતા જેના પર એક વ્યક્તિત્વ નો પાયો નખાય એ આપણી પહેલી શિક્ષક અને એ જ આપણું પ્રથમ શિક્ષણ ….
આવતી કડી માં ઘરનો ઉમ્બર ઓળંગીને બહાર પહેલું પગલું મુકીશું …
આપણું શિક્ષણ :2
